Ellis Kat: een feminist op zoek naar foute openingszinnen

juli 2018

Ellis ontvangt me in het hart van ArtEZ: het pand waar de werkplaatsen en ateliers zich bevinden. Op dit moment is het volledig in gebruik voor de presentaties van alle 4e jaars, waar zij vol spanning de laatste puntjes op de i zetten. Bij Ellis verloopt dit nog niet zo soepel als gepland, de beamers van haar installatie lijken niet te werken. Ondanks deze stressvolle situatie krijg ik een erg warm welkom. Met haar eigenzinnige kledingstijl en positieve houding wekt Ellis gelijk nieuwsgierigheid bij me op en ga ik met veel plezier ons interview in.

Kun je vertellen wat je maakt?

Mijn afstudeerwerk is een installatie waarin ik film gebruik. Met beamers projecteer ik deze op het werk. Ik heb het afgelopen jaar gewerkt met grote schuimblokken, met deze objecten voerde ik performances uit en nam ik video’s op. Een van die grote schuimblokken heb ik van een soort marmeren coating laag voorzien, althans zo ziet het er uit. Op dat blok worden dus de video’s die ik gemaakt heb geprojecteerd.

Waar gaat de installatie over? 

De audio die je hoort wanneer je naar de installatie kijkt bestaat uit openingszinnen en opmerkingen van mannen die ik door de jaren heen te horen kreeg. Deze variëren van hele sullige, grappige opmerkingen tot objectiverende en seksueel getinte opmerkingen. Iedere keer als ik zo’n opmerking kreeg werd voor mij bevestigd dat vrouwen nog steeds als het mindere geslacht worden gezien. Ik ben boeken gaan lezen over hedendaags feminisme, waar ik erg door geïnspireerd ben geraakt. Volgens het wetboek zijn mannen en vrouwen gelijkwaardig, maar in de praktijk zijn er ontelbare situaties waarin mannen zich superieur lijken te voelen ten opzichte van de vrouw, en vrouwen neer worden gezet alsof ze enkel bestaan om mooi te zijn, of begeerlijk, of verleidelijk. Dit probleem is nog niet uit onze cultuur verdwenen en ik denk dat we daar nog een lange weg in hebben te gaan. We hebben nog een behoorlijke strijd te voeren , dat wil ik met mijn werk aanstippen.

Ik heb de kunstgeschiedenis boeken afgespit en onderzocht hoelang deze strijd al speelt. Als vrouwen afgebeeld worden in de kunst is dat vaak als muze, met blote borsten in sensuele houding. Pauline von Borghese, die zichzelf door Canova liet portretteren als Venus, deed dit om nadrukkelijk om aandacht te verwerven. Als ik kijk naar de kunstgeschiedenis en hoe de vrouw de afgelopen decennia werd afgebeeld, is Borghese eigenlijk een voorbeeld voor vrouwen geweest; jezelf op een marmeren voetstuk plaatsen en je op een sensuele wijze aan de wereld presenteren is een strategie die vrouwen op een bepaalde manier nog steeds gebruiken, bijvoorbeeld op sociale media.

En toen dacht ik, ik ga ervoor zorgen dat ik vrouwen kan bevrijden van dat marmer, het steen dat er voor zorgt dat dat beeld letterlijk en figuurlijk vast staat. Dat beeld van hoe een vrouw hoort te zijn wil ik kapot maken en dat marmer uit elkaar scheuren om ruimte te maken voor dat wat vrouwen nog meer te bieden hebben, zoals slimheid en dapperheid en kracht.

Dat marmeren blok staat straks op de finals, en op de films die er op geprojecteerd worden zijn handen te zien die dat blok uit elkaar trekken. Het gevolg? Afgebrokkelde stukken marmer die om de installatie verspreid liggen. De strijd is nog niet gedaan, het proces is nog gaande. Er moet ruimte gemaakt worden voor het vormen van een verbeelding van de nieuwe vrouw, we moeten het stigma afbreken.

De marmeren beelden van vrouwen verheerlijken ook de vrouwelijke schoonheid. Zie jij dat dan wel als iets positiefs?

Ik ben voor! Vrouwen mogen er zo mooi uit mogen zien als ze zelf willen. Sterker nog, ze moeten daar ook trots op mogen zijn. Wat ik moeilijk vind en me soms tegen de borst stuit, is dat vrouwen soms lijken te erkennen dat ze per definitie sensueel moeten zijn omdat dat de enige manier is om gezien of erkend te worden.

De audio die je hoort afspelen bij de installatie, de schuine opmerkingen en openingszinnen die naar mij zijn gemaakt, is een soort mantra geworden voor de vrouw die in het marmer zit opgesloten. Dat mannen de vrijheid voelen om vrouwen zo objectiverend te benaderen, dat zou eigenlijk niet moeten kunnen. Het grappige is dat wanneer ik iemand een voorbeeld geef van wat er dan soms wel eens tegen me gezegd wordt dat mannen het een beetje weg wuiven: ‘boys will be boys’. En dan denk ik ja hoor, ‘boys will be boys’ – dat geeft geen recht tot goed praten? Om die reden heb ik mijn installatie ‘girls will be girls’ genoemd. Dat is mijn manier in deze tijd tegen dat gedachtegoed in te gaan.

Denk je dat het ook andersom gebeurt, dat vrouwen mannen objectiveren?

Jazeker, ik denk ook dat het onjuist is om het feminisme te zien als iets waar alleen de vrouw centraal in staat. Ik ben heel erg voor gelijkheid in het algemeen. Dus bijvoorbeeld dat vaderschapsverlof maar twee dagen is, daar snap ik nu helemaal niets van. Het werkt twee kanten op. Maar in mijn afstudeerwerk vertel ik mijn persoonlijke verhaal.

Wat is de aanleiding geweest om dit onderwerp te kiezen?

De opmerkingen die ik kreeg riepen bij mij de vraag op waarom het altijd om het uiterlijk moet draaien. Waarom gaat gezien worden niet gepaard met dapperheid, slim zijn of ambitie. Van de boeken die ik las kreeg ik een soort strijdlust. Zonder dat ik met een vinger wil wijzen of boos wil doen over de situatie, wil ik het eigenlijk vooral gewoon aan de kaak stellen en openbaren hoe het krijgen van dergelijke opmerkingen voelt. Want eigenlijk is het bijna ironisch als je de mantra hoort, mensen beginnen vaak een beetje te lachen omdat het best belachelijk is. Het is niet zo dat ik een woedende vrouw ben en zeg ‘alle mannen zijn stom’ , op een licht ironische wijze probeer ik een maatschappelijk probleem aan te kaarten. Ik wil gewoon laten zien wat er in communicatie met mannen en vrouwen gebeurt en het vervolgens bij de beschouwer laten of ze daar over na willen denken en een mening over vormen.

Helpt het maken van dit werk jou als persoon om met objectiverende situaties om te gaan?

Ik heb veel gelezen om meer te weten te komen over het onderwerp, dat is verhelderend geweest. Als je kijkt naar de geschiedenis, werd lang, lang geleden de vrouw als een heilig wezen gezien. Zij was degene die nieuw leven op de wereld bracht en moest worden beschermd. Langzamerhand is dat beschermen een soort afschermen geworden; vandaag de dag lijken vrouwen eerder weggestopt en onderdrukt te worden dan opgehemeld. Het is goed om je bewust te zijn van het feit dat het feminisme eigenlijk pas heel kort bestaat vergeleken met wat er allemaal aan vooraf gegaan is. Daarom denk ik dat het feminisme een soort tussenstation is; gelijkheid zal zich nog veel langer en verder ontwikkelen.

En in de praktijk?

Het grappige is dat ik nu voor mijn afstudeerwerk ook opzoek ben naar nieuwe audiofragmenten, dus soms zoek ik die negatieve aanspraak zelf op. Het voelt momenteel niet perse ongemakkelijk; dit is kunstenaar Ellis die opzoek is naar materiaal. Maar misschien als mijn werk af is en ik er niet meer op zoek naar ben, dat ik dan pas kan ondervinden wat het echt met me doet. Nu heb ik een soort jasje aan dat me beschermt.

Ben je veranderd als persoon door het werk dat je gemaakt hebt?

Ik denk het wel. Door het lezen van die boeken ben ik wel bewust geworden op hoeveel vlakken vrouwen nog als het mindere geslacht worden beschouwd en ben ik ook bewust van het feit dat we wel iets meer voor onszelf op mogen komen. Dat zal wel iets zijn waar ik altijd een soort antenne voor aan zal hebben staan, ik ben er nu in getraind.

Hoe kijk je terug op je studietijd op ArtEZ?

Ik ga mijn klasgenoten heel erg missen. We hebben een lange reis gemaakt met z’n allen en dat is wel heel bijzonder. Je leert elkaar in vier jaar zo goed kennen. Ik heb hiervoor een andere studie gedaan, dat was echt heel anders, ik had een paar hoorcolleges en daar bleef het een beetje bij. Maar op de academie ben je zo hecht met je klas dat we echt een soort mini familie zijn geworden, daar kijk ik met veel goede herinneringen op terug.

Ook het feit dat je op ArtEZ echt de ruimte krijgt om te spelen boven het vangnet van de academie, die vier studiejaren waarin je eigenlijk alles kan doen, heeft me veel gebracht. Ik heb altijd geprobeerd om lef te tonen en te doen wat ik wilde doen. Soms vond ik bepaalde opdrachten te gekaderd. Dan ging ik zoeken naar manieren om die kaders iets op te rekken en te verleggen. Soms werd dat bewonderd door docenten, soms werd dat ook een beetje irritant gevonden.

Welke wijze les of opmerking is je het meest bijgebleven van je academie tijd?

Heb lef. Durf! Dit moment moet je aangrijpen om groots te denken. Het is misschien heel eng, maar daardoor kom je tot waardevolle inzichten. Beter spijt van de dingen die je hebt gedaan dan de dingen die je niet hebt gedaan. Je moet er altijd voor gaan. Als ik nog een week te leven heb, wat zou ik dan willen maken? Dat idee uitvoeren, dan kun je het beste uit jezelf halen.

Waar zie jij jezelf over 10 jaar?

Ik wil een verschil maken. Klein of groot, maakt niet uit. Kinderen inspireren om kunst te maken bijvoorbeeld. De hedendaagse kunstwereld geeft me energie. Ik wil artikelen schrijven voor mister Motley, ik zou curator kunnen worden, museum educator. Ik wil eigen werk blijven maken en misschien wel voor de klas, alles ligt nog open. Maar dat maakt het ook spannend. Het is denk ik mijn kracht en zwakte tegelijk, want ik vind alles leuk. Daardoor weet ik nog niet zo heel duidelijk wat ik wil. En aan de andere kant heb ik er wel vertrouwen in dat als ik gewoon met een positieve instelling door ga en hard werk en een beetje geluk heb, dat ik dan vast wel op een goede plek terecht kom. Over anderhalve maand is mijn academietijd voorbij – dan gaat het pas echt beginnen. Ik heb er zin in. Aan de ene kant ben ik een beetje bang voor dat zwarte gat wat me te wachten staat en aan de andere kant denk ik; laat me maar vallen, ik zie het wel. Ik kan daar wel heel erg tegenop gaan zien, maar dan wordt het alleen maar zwaar. En vanaf de bodem kun je er wel goed achter komen wat het dan is wat je wil, dan heb je iets om naar te streven. Uiteindelijk wijst het zich vanzelf, met hard werken, een positieve instelling en een beetje geluk. Dan komt alles wel goed.

En met die fijne voetnoot eindigde ons gesprek. Het praten met Ellis heeft me geïnspireerd om te gaan voor wat ik wil, zonder concessies – maar ook om niet bang te zijn op het moment dat ik even niet precies weet wat ik wil. Om lef te tonen waar ik kan en om alles wat op mijn pad komt aan te vallen met een enorme lading positieve energie.