Portable War Memorial

maart 2017

Als derdejaars DBKV-student heb ik de opdracht gekregen van Pieter van Evert om iedere dag een kort verhaal te schrijven. Alle teksten dienen geïnspireerd te zijn op één beeldend werk. Ik heb voor ‘Portable War Memorial’ gekozen, een installatie van kunstenaar Edward Kienholz uit 1968. Hij geeft met dit werk zijn ongezouten mening over alles dat met oorlog te maken heeft. Hij combineert het wrede met het normale door vechtende soldaten weer te geven naast een argeloos stel in een snackbar. De oorlog is dichtbij, maar de burger gaat door met het banale leven van alledag.

Hier volgt een kleine selectie uit de 35 teksten.

I. CONTRAST

De dreiging van de allesverwoestende oorlog en het nietsvermoedende leven van alledag, geruisloos naast elkaar als een slecht huwelijk. Het wegkijkende koppel in de bar is als de vrouw, die na de vijfde keer dat haar man de buurvrouw genomen heeft, de hoop opgeeft dat hij zijn leven ooit nog eens zal beteren. Samengesmolten in hun grijstinten –de gender neutrale kleding die de vrouw hun kinderen noodgedwongen aantrekt is er niets bij- maar het contrast had niet groter kunnen zijn. Ze pakt zwijgend haar jas en sleutelbos en zonder hem aan te kijken, trekt ze de voordeur achter zich dicht. De boodschappen moeten nog worden gedaan.

III. DREIGING VAN HET ONBEKENDE

Het zijn vijf verschillende soldaten met vijf verschillende stemmen bij vijf verschillende identiteiten. Toch worden zij als één gezien. Hun identieke kleding onderscheidt zich alleen in de manier hoe de plooien hun weg langs de vaste lichamen zoekt. Hun legerkisten zijn op dezelfde manier gestrikt –met bij iedere voet de bovenste twee vetergaten overgeslagen. Het ontstaan van blaren door het marcheren in de eindeloze loopgraven moet immers op elke mogelijke manier beperkt worden. Het is zoeken naar knokige knieën, X-benen of dwerggroei om de soldaten een eigenheid te kunnen toeschrijven. De bolvormige helmen, die bij een luchtaanval of na het ontploffen van een granaat weinig stukken schedel daadwerkelijk zouden kunnen redden, bedekken de hoofden van de soldaten. Hoofden zonder gezichten. Opgelost in het heetst van de strijd, maar doorvechten, dat zullen ze. Dappere oma’s kunnen blijven herhalen dat het gevaar recht in de ogen aangekeken moet worden, maar bij deze situatie is het onmogelijk. De oorlog wordt gevoerd, maar niemand weet door wie.

IV. ONTMOETING

Het lijkt me onverstandig om te tutoyeren. Ik zit in een bruin café, waar de geuren van dood bier en nog dodere dieren samensmelten tot een aroma dat nog lang in mijn neus zal blijven hangen. Ik ben tien minuten te vroeg voor mijn afspraak met Edward Kienholz, een activistische, maatschappijkritische kunstenaar, die zich hard maakt voor bewustwording van de dreiging van oorlogen in de wereld. De barman leunt nonchalant tegen de tap als hij vraagt wat ik wil drinken. Ik stel me Edward -nee, Meneer Kienholz, het lijkt me namelijk nog steeds onverstandig om te tutoyeren- voor als een felle, maar zeker niet ontoegankelijke man. Een idealist, die het liefst zijn eigen leven zou geven om dat van anderen te redden. De deur van het café kraakt, en maakt op het einde een piepend geluid wanneer deze open gaat. Ik zie het silhouet van een net iets te dikke man in de opening staan. Als hij dichterbij komt, zie ik zijn kenmerkende ringbaard en wilde wenkbrauwen. Met slechts een klein handgebaar maakt Kienholz de barman duidelijk dat hij een zwarte koffie wenst. Het verbaast me, een kunstenaar die na het middaguur niet uitsluitend alcoholische drank nuttigt. Dan zie ik de glinsterende dop van de heupflacon die uit zijn binnenzak steekt.

X. RECEPT

Ingrediënten:
- een blik anonieme soldaten
- een snufje namen van bevochten landen
- een liter frisdrankautomaat
- drie overrijpe tuinsets
- een gevulde vuilnisbak
- een eetlepel leven van alledag
- twee handjes relevantie

Bereiding:
Snijd de gezichten van de soldaten en de waardigheid van Smith fijn. Verhit de discussie over macabere oorlogen op hoog vuur. Schep er vervolgens een vleugje ontkenning van het volk doorheen om de smaak te neutraliseren. Serveer direct met een fris, ironisch sausje.

Tip: dit tijdloze gerecht spoelt goed weg met een zeer bitter bier.

XI. CKV
Zijn ouders hebben hem Mitchell genoemd, maar zijn vrienden spreken hem liever aan met ‘Mit’, ‘Gap’ of gewoonweg ‘Ey’. Hij is een jongen die geen jongen meer wil zijn, en zijn volwassen worden tot uitdrukking brengt met het roken van een joint in de namiddag. Hij is blijven zitten in twee havo. Het jaar opnieuw doen heeft een voordeel nu hij zijn huiswerk kan hergebruiken, maar verder lijkt de zonzijde zwaarbewolkt, want: de excursie van CKV moet nogmaals worden gedaan. Het wordt dezelfde troosteloze bestemming, met dezelfde docent die ogenschijnlijk haar baan niet met al te veel plezier vervult. Gewapend met twee nog warme frikandelbroodjes en een blikje energy drink, hoopt Mitchell op het beste. Bij de ingang van het Ludwig Museum blijkt zijn humeur even kleurrijk als de zwartwit foto’s, tentoongesteld in zaal 4, en komt hij tot de conclusie dat zijn genuttigde drinken niet het resultaat heeft dat de naam doet beloven. Hij besluit dat een moment rust het antwoord is en strijkt neer op de dichtstbijzijnde tuinstoel. Godverdomme wat is kunst saai.

XXV. VERLOREN
Het is als het oorlog voeren tegen kernwapens. Het is als een moeder die haar dochter nog klein wil houden, en een niet te repareren gebroken spiegel gebruikt als metafoor voor haar tere maagdelijkheid die zij toch al is verloren. Het is als een vrouw die met een potlood onder haar borsten doet alsof de zwaartekracht niet bestaat.
Het is alsof elke gevecht dat we aangaan, bij voorbaat al verloren is.

XXX. HOT DOGS EN CHILI

Zij was zo iemand die hem na het eten in een restaurant complimenteerde met zijn kookkunsten, omdat hij degene was die zijn portemonnee trok. Hij was zo iemand die op zo’n moment schaapachtig lachte, maar ondertussen de hoop op een lang en gelukkig leven al lang verloren had. Zij was iemand die het ontkennen van relatieproblemen niet eigen hoefde te maken, omdat zij deze daadwerkelijk niet ervoer. Hij was zo iemand die haar in zijn hoofd al talloze keren had bedrogen.
Hij was de hotdog. Zij was de chili. Een aanvankelijk spannende combinatie, maar op één bord heeft het nooit echt gepast.