Docent Beeldende Kunst & Vormgeving

__DIVERSITEIT VS. INCLUSIE 

De Black Lives Matter Protesten die begin dit jaar massaal aandacht kregen, deden op grote schaal het stof opwaaien omtrent discriminatie. In reactie laaide een storm op aan woorden van verdediging. Het begon mij op te vallen dat mensen – opdrachtgevers, docenten, programmamakers, etc. – zich tijdens een gesprek over diversiteit en inclusie en wat dat te maken heeft met structurele en institutionele discriminatie proberen te verschuilen achter het begrip ‘diversiteit’. Diversiteit is echter pas het begin, of dat zou het moeten zijn. Zonder diversiteit is er geen inclusie, maar inclusie is niet alleen diversiteit en juist inclusie is hetgeen waar we met zijn allen voor zouden moeten pleiten. Het gebrek aan inclusie is namelijk wat institutionele discriminatie in de hand werkt en in stand houdt. Omdat diversiteit en inclusie vaak door elkaar worden gehaald of niet goed worden begrepen, postte ik net voor de zomer een bericht op Instagram over het verschil tussen de twee begrippen: 

De schappen van de supermarkt zijn divers, een groentecurry is inclusief. Waar diversiteit gaat over de aanwezigheid van verschillende ingrediënten, gaat inclusie over het incorporeren van deze ingrediënten in een gerecht waar de smaken samenkomen, samenwerken en elk een aandeel hebben in het smaakprofiel van de maaltijd. 

Daarmee wil ik zeggen dat diversiteit op bijvoorbeeld een podium nog maar het begin is. Het podium wordt pas inclusief als de verschillende mensen op het podium ook worden betrokken achter de schermen waar de programma’s worden gemaakt, het beleid en de subsidieaanvragen worden geschreven en een visie wordt geïmplementeerd.

__VERANTWOORDELIJKHEID

Verantwoordelijkheid nemen voor jouw eigen normen, waarden, doen en laten is ontzettend belangrijk als je wil werken aan een oplossing voor een systematisch probleem. Het goedpraten van acties en termen om maar niet te hoeven erkennen dat eigenlijk iedereen, dus ook jij, onderdeel is van de structurele discriminatie en institutionele discriminatie in Nederland staat een eerlijk gesprek over dit onderwerp in de weg. Ter inleiding van mijn onderzoek voor het Honours Programme naar de verantwoordelijkheid van lezers, opdrachtgevers en auteurs voor een inclusieve cultuursector, leg ik uit waarom: 

Een belangrijk onderdeel van waar ik mijn mening over het erkennen en nemen van verantwoordelijkheid op baseer is cognitieve dissonantie. […] De Amerikaanse sociaal-psycholoog Leon Festinger, bekend om zijn theorie over cognitieve dissonantie, stelt in zijn boek A Theory of Cognitive Dissonance (1957) dat men streeft naar interne consistentie om zonder ongemak te kunnen leven. Volgens Festingers theorie leidt dit streven ertoe dat men zowel onbewust als bewust subtiele aanpassingen doet aan de eigen overtuiging om het ongemak te voorkomen of ontwijken. Deze theorie baseert zich op drie fundamentele aannames: 

1. Mensen zijn gevoelig voor tegenstrijdigheid tussen actie en overtuiging. 
2. Het (h)erkennen van deze tegenstrijdigheid zorgt voor dissonantie oftewel spanning en ongemak. 
3. De dissonantie wordt aangepakt door het aanpassen van een overtuiging, een actie of, in een complexer geval, door de mening over of herinnering aan een actie aan te passen (rationaliseren).

In de psychologie wordt rationalisering ook wel een afweermechanisme genoemd waarbij zelfreflectie selectief wordt vermeden. Volgens sociaalpsycholoog Albert Bandura is het rationaliseren van een actie en/of overtuiging onderdeel van morele ontkoppeling die naast rationalisering gekenmerkt wordt door het verzwakken van de eigen verantwoordelijkheid door het probleem bij een autoriteit te leggen. Daarmee minimaliseer je de gevolgen van jouw overtuigingen en handelen en ontken je jouw bijdrage aan de maatschappij.

Als de verantwoordelijkheid lang genoeg wordt weerkaatst ontstaat er een systematisch probleem. Een probleem dat zo groot is dat het nemen van individuele verantwoordelijkheid nutteloos lijkt te zijn, want hoe ga je als individu zorgen voor verandering op systematisch niveau? Het antwoord ligt inmiddels denk ik voor de hand: als een systematisch probleem kan beginnen bij een individu, kan een oplossing daarvoor dat ook.

__HET GESPREK 

“When you talk, you are only repeating what you already know. But if you listen, you may learn something new.”– Dalai Lama

Dit artikel is een uitnodiging om het gesprek over discriminatie aan te gaan en daarin kritisch te durven zijn op jezelf en (de mensen in) je omgeving. Onderzoek je vocabulaire om een gesprek genuanceerder te kunnen voeren. En vooral: wacht niet nog meer van dit soort teksten af om over discriminatie te praten. Praten over dit onderwerp gaat niet om het vinden van de ‘juiste tijd’, maar om het creëren van de juiste setting. Om een veilige omgeving te creëren kan het fijn zijn om een gesprek kaders te geven. Welk gedrag en welke reactie is gewenst en wat niet? Welke termen worden er wel en niet gebruikt? 

Of we wel of niet willen discrimineren staat niet ter discussie. Laat men daarom delen om te delen en niet om een debat te winnen. Geef elkaar de ruimte door écht naar elkaar te luisteren en op elkaar te reageren, in plaats van elkaar te overschreeuwen. En misschien wel het allerbelangrijkst: geef je grenzen aan en respecteer die van een ander. 

Hungry, Angry, Late and Tired zet zich in voor een intersectioneel en inclusief ArtEZ. Hun doel is om inclusie te institutionaliseren. Om daar stapsgewijs te komen werken zij aan verschillende projecten die binnen de academie zullen plaatsvinden. Het eerste project omvat een social media take over van de algemene socials van ArtEZ en de opleiding specifieke accounts gedurende de Black Achievement Month. De take over is 1 oktober begonnen en eindigt op 31 oktober. 

Met de take over wil HALT op een positieve manier aandacht besteden aan zwarte kunstenaars (die er wel degelijk zijn maar vaak niet of in kleine mate worden erkend). Ze hopen studenten en docenten op die manier een (completer) beeld te geven van de diversiteit onder kunstenaars. Deze actie is voortgekomen uit het gebrek aan representatie van zwarte kunstenaars in het onderwijs dat ArtEZ biedt.

*Tijdens de Black Achievement Month gaat het specifiek om zwarte mensen die onderdeel zijn van de Afrikaanse diaspora.